De vereniging Artikel 27 heeft als doel armoede te bestrijden door aan eenieder het recht terug te geven om deel te nemen aan cultuur overeenkomstig artikel 27 van de Universele Verklaring van de rechten van de mens[1]. Culturele bemiddeling staat centraal in de acties van de vereniging: Artikel 27 #Brussel verbindt 250 sociale organisaties die strijden tegen uitsluiting met evenveel culturele organisaties (film, podiumkunsten, erfgoed, muziek …). Via een systeem van remgeld kunnen mensen in kansarmoede toegang krijgen tot cultuur voor het bescheiden bedrag van € 1,25.
“Dankzij de steun van BRUXEO konden we ons werk afbakenen”
Sinds haar ontstaan, meer dan 20 jaar geleden, komt Artikel 27 #Brussel op voor een samenleving zonder discriminatie, waarin iedereen zich vrij voelt om zich te uiten, ongeacht zijn of haar sociaaleconomische situatie. De gepersonaliseerde begeleiding door BRUXEO was een goede gelegenheid om binnen de organisatie grondiger na te denken over diversiteit en inclusie, om een opleiding te volgen en om een eigen actieplan voor de vereniging op te stellen.
Een werkkader creëren voor haar beleid inzake diversiteit en inclusie (D&I)
Artikel 27 #Brussel heeft vervolgens een interne denktank opgericht, het “diversiteam” genaamd, dat bestaat uit de culturele bemiddelaars Karima Lakbichi en Muriel Bernard; deze laatste vervult de rol van coördinator van het diversiteam. Het diversiteam doet een beroep op zogenaamde resourcepersonen, d.w.z. alle andere medewerkers van de vereniging.
Creatie van de “Low Kcal”, een inclusieve fysieke ruimte
Op basis van een diversiteits- en inclusiediagnose werkt Artikel 27 #Brussel aan een diversiteitsplan met 8 acties. Een van die acties bestaat uit de creatie van een aparte ruimte, waarbij rekening wordt gehouden met de specifieke kenmerken van elke persoon.
“Diversiteit is wat we zien, maar ook wat we niet zien. Om deze rijkdom te behouden, moet worden vermeden dat de verschillen binnen een team worden weggewerkt. In de “Low Kcal” kan iedereen zichzelf zijn, zo nodig in de grootste intimiteit ”, legt Muriel uit.
Een ruimte die samen met het team is gebouwd
De originaliteit van deze actie ligt in een op participatie gericht bouwproces. Collectieve intelligentie-instrumenten worden gebruikt in dienst van het team en maken het mogelijk dat ieders stem wordt gehoord. “Dankzij deze dynamiek zijn de “Low Kcal” en – algemener – ons actieplan voor diversiteit en inclusie (D&I), de weergave van de expressie en de persoonlijkheid van elk teamlid”, zegt Muriel.
Goede praktijken uitwisselen
De uitwisselingen met een andere instelling die een aparte ruimte heeft ingericht, waren nuttig voor Artikel 27 #Brussel, dat zich afvroeg hoe de “Low Kcal” zou kunnen functioneren.
“Het team vroeg zich af of er een planning moest worden vastgesteld voor het gebruik van de ruimte. BRUXEO bracht ons in contact met een instelling die een ruimte had ingericht waar moeders hun baby borstvoeding kunnen geven. Deze plek bood ook de nodige intimiteit voor eventuele andere behoeften, bijvoorbeeld voor iemand die even wilde uithuilen … Het is echter moeilijk om zoiets in een planning te gieten! Daarom besloten we dat het beter was de ruimte op spontane wijze te laten functioneren.”
Een grondige denkoefening over haar communicatiedragers en -instrumenten
Rekening houden met diversiteit betekent ook een verscheidenheid aan dragers gebruiken
Tijdens teamvergaderingen worden verschillende soorten dragers (schriftelijk, visueel, audio enzovoort) gebruikt. “Ze helpen de aandacht vast te houden, informatie op gevarieerde wijze over te brengen en vooral het voor eender wie mogelijk te maken zich uit te drukken met eerbied voor zijn of haar behoeften. Sommige personen drukken zich vlotter schriftelijk dan mondeling uit.” Ook de toon kan variëren: van formeel tot met wat meer humor.
Anderzijds maakt het creëren van dragers het mogelijk de waarden van de instelling intern over te dragen.
Het gaat stuk voor stuk om schriftelijke sporen die toelaten verworvenheden door te geven aan nieuwe medewerkers en om van gedachten te wisselen over een bepaald thema. “Onze beschouwingen over diversiteit en inclusie zijn geen loze woorden, maar worden gezien als sterke fundamenten”, benadrukt Muriel.
De eigen instrumenten inclusief maken
Artikel 27 #Brussel streeft er ook naar om haar instrumenten zo inclusief mogelijk te maken. “We zien niet allemaal dezelfde kleuren. Opdat dit geen obstakel zou zijn, maken we bijvoorbeeld gebruik van een instrument voor projectbeheer waarmee we kleuren aan vormen kunnen koppelen.”
Bij het nadenken over haar D&I-beleid en het opstellen van een actieplan heeft artikel 27 #Brussel verschillende succesfactoren geïdentificeerd:
Steun door de organisatie, een onmisbare succesfactor
De directie van Artikel 27 #Brussel heeft de implementatie van een diversiteitsplan ondersteund en aangestuurd, “wat een onmisbare succesfactor is”, legt Karima uit.
Begeleiding door BRUXEO
De middelen die BRUXEO ter beschikking heeft gesteld in het kader van de individuele begeleiding, of het nu gaat om tools of personen, alsook de uitwisselingen met andere organisaties tijdens de collectieve vergaderingen, hebben het voor Artikel 27 #Brussel mogelijk gemaakt haar diversiteitsplan concreet uit te voeren.
Een diversiteitsplan dat door het hele team wordt gedragen
Van bij de aanvang van de begeleiding door BRUXEO werd een denkkader gecreëerd met de oprichting van een “diversiteam”, een werkgroep die de opdracht kreeg om het diversiteitsplan op te stellen.
“Het was echter ondenkbaar dat die werkgroep dit project alleen zou dragen, daar het de hele organisatie aanbelangt. Alle medewerkers hebben zich de benadering onmiddellijk eigen gemaakt en werden bij de zaak betrokken als zowel een rijke bron vanwege de verscheidenheid aan ervaringen die ze allen samen bezitten, maar ook als een onmisbare bondgenoot voor de uitvoering en het welslagen van het actieplan.”
De actie afbakenen in de tijd
“We hebben voor de ruimte een tijdslimiet vastgesteld: ze moet klaar zijn tegen december 2021. Deze termijn die voor de installatie van de ruimte wordt vastgesteld, vormt een duidelijk en welomschreven doel en laat toe vooruitgang te boeken.”
“We doen dat al!” als motiverende factor
Tijdens de eerste diversiteitsvergadering is het team begonnen met het inventariseren van alle reeds bestaande acties ter bevordering van diversiteit en inclusie. Dit is een belangrijke motiverende factor: “We begonnen immers niet van nul. Deze manier van kijken naar de samenleving was al verankerd in de waarden van Artikel 27 #Brussel, in onze benadering. Het was belangrijk om het team eraan te herinneren dat dit plan voortbouwde op wat we al deden en dus geen extra taak was!”.
Het traject inzake diversiteit en inclusie van Artikel 27 #Brussel is momenteel in uitvoering. Er kunnen al enkele lessen worden getrokken en effecten worden vastgesteld.
Iedereen aan het woord laten tijdens het traject naar diversiteit
Uit de denkoefening rond diversiteit en inclusie is gebleken dat, naargelang de verschillende gevoeligheden, bepaalde onderwerpen voor sommigen vanzelfsprekend waren, terwijl dit voor anderen niet het geval was. “Als een opleiding wordt aangeboden, mag er niet zomaar van worden uitgegaan dat iedereen het belang ervan inziet … Daarom is opvolging van essentieel belang. Daartoe biedt het evaluatieformulier de gelegenheid om feedback te verzamelen en uiting te geven aan onenigheid. Om vooruit te komen, moet er naar iedereen worden geluisterd.”
De werkgroep rond diversiteit is institutioneel geworden
De werkgroep werd niet ontbonden toen er een einde kwam aan de begeleiding door BRUXEO. De groep behoort nu officieel tot een van de vijf werkgroepen van de vereniging, wat betekent dat de leden een deel van hun arbeidstijd aan de werkgroep kunnen wijden.
Acties die weerklank vinden binnen het team, bij de partners en ruimer binnen de culturele sector
Het is voor Artikel 27 #Brussel belangrijk om haar nieuwe diversiteitspraktijken te verspreiden en te promoten binnen haar sociaal en cultureel netwerk. “In een eerste fase wilden we ons richten op diversiteit en inclusie binnen de vereniging en binnen het team, opdat we deze aspecten werkelijk zouden belichamen alvorens ze naar buiten te kunnen uitstralen”, zegt Karima.
Sommige teamleden hebben zich spontaan aangesloten bij culturele netwerken en zijn aldus ambassadeurs voor diversiteit en inclusie geworden bij andere spelers. “Dit is het bewijs dat iedereen zich echt inzet voor dit diversiteitsproject!”, stelt Karima verheugd vast. Een van de collega’s van Artikel 27 #Brussel is bijvoorbeeld lid geworden van de Open Museum Think Tank waar discussies over inclusie van de doelgroepen worden gevoerd. “Dit is iets waar we al lang over nadenken en we kunnen echt van elkaars goede praktijken leren”, concludeert het diversiteam.
[1] We verkiezen doelbewust de term “mensen” boven de oorspronkelijke term “van de mens”.